رسا نیوز افغانستان؛ به نقل از اطلاعات روز: پس از ساعت‌ها برمه‌کاری در یکی از معادن زمرد سفیدچهر پنجشیر، نوبت به کارگذاری مواد منفجره در سه نقطه رسید. اما یک اشتباه محاسباتی و تأخیر در روشن شدن فتیله‌ها، فاجعه‌ای مرگ‌بار را رقم زد و جان دو کارگر را گرفت. پیدا کردن نان برای کارگران این معادن از درون انفجاری می‌گذرد که گاه‌گاه کوهی را برسرشان آوار می‌کند.
محمود، مسئول استخراج این معدن، این حادثه را چنین روایت می‌کند: «فتیله‌ی بمب اولی روشن شده بود، اما فتیله‌های بمب دوم و سوم با تأخیر آتش گرفتند. دو کارگر ما اشتباه کردند و بیش از حد در تونل ماندند. وقتی می‌خواستند فرار کنند، بمب اولی منفجر شد و آنان زیر آوار گیر کردند.»
نگرانی محمود از تأخیر کارگران، او را به دل تونل کشاند. اما آنچه دید صحنه‌ای هولناک بود: یکی از کارگرانش زیر آوار جان باخته بود و دیگری به‌شدت زخمی شده بود.
او می‌گوید: «با عجله خودم را به میان دود و خاک رساندم، اما خیلی دیر شده بود. یکی از کارگران همان‌جا کشته شده بود. نفر دوم را که به‌شدت زخمی بود بیرون آوردیم، ولی در مسیر شفاخانه جان داد.»
زبیر، یکی دیگر از کارگران معادن زمرد پنجشیر، تجربه‌ای مشابه دارد. او که در یک انفجار زخمی شده بود، وقتی به هوش آمد، خود را در شفاخانه یافت. زبیر از حادثه‌ای که جان همکارش را گرفت و او را زخمی کرد، می‌گوید:
«من برای آوردن فتیله و پتاقی رفته بودم. همکارم در حال پر کردن سوراخ‌ها با مواد منفجره بود. اما بی‌احتیاطی کرد و به‌خاطر جرقه‌ای کوچک، انفجار رخ داد. من کمی دورتر بودم، اما موج انفجار من را به عقب پرتاب کرد. چشمانم سیاهی می‌رفت، سرم شکافته شده بود و دستم به‌شدت آسیب دیده بود.»
زبیر با وجود این حادثه‌ی تلخ، مجبور است به کار در معدن ادامه دهد. او می‌گوید: «نان خانواده‌ام از همین راه تأمین می‌شود. کار دیگری بلد نیستم و مجبورم که این کار را ادامه دهم، حتا اگر جانم در خطر باشد.»
روح‌الله، یکی دیگر از کارگران معادن زمرد، از عامل دیگری در تلفات معدن پرده برمی‌دارد. او می‌گوید: «پس از انفجار، کارگران برای خروج از معدن عجله میکنند. در این میان، لامپ‌هایی که در سقف معدن نصب شده، براثر برخورد کارگران می‌شکند. معدن تاریک می‌شود و این تاریکی باعث می‌شود برخی زخمی یا حتا کشته شوند.»
معادن زمرد پنجشیر که در دل کوه‌ها و در ارتفاع سه تا چهار هزار متری قرار دارند، سالانه جان ده‌ها کارگر را می‌گیرند. روش‌های غیرفنی و غیرایمن در استخراج این سنگ گران‌بها، معدن‌کاران را به کام مرگ می‌کشاند. اما این کارگران، برای تأمین معاش خانواده‌های‌شان، ناچار هستند که هر روز با جان خود قمار کنند.
در معادن زمرد، حضور نیروهای نظامی طالبان، از جمله اعضای استخبارات، به وضوح دیده می‌شود. اما این نیروها برای بهبود تدابیر ایمنی آن‌جا نیستند؛ آنان صرفا وظیفه‌ی نظارت بر روند استخراج را دارند. معدن‌کاران می‌گویند که هیچ‌گونه الزام یا نظارتی برای رعایت اصول حفاظتی و پیشگیری از حوادث وجود ندارند.
با وجود آمار بالای تلفات انسانی در معادن زمرد پنجشیر، طالبان نه تنها توجهی به وضعیت ایمنی و سلامت معدن‌کاران ندارند، بل‌که با تأسیس کارخانه‌ای برای تولید مواد منفجره در این معادن این سیستم غیرمعیاری استخراج را پایدارتر ساخته‌اند.
انحصار تولید مواد منفجره
مولوی امین‌الحق، رییس صنعت و تجارت طالبان در پنجشیر و عضو کمیسیون رسیدگی به شکایات نظامیان در این ولایت، همراه با شماری از طالبان کارخانه‌ای برای تولید مواد منفجره مورد نیاز معادن زمرد در ولسوالی حصه اول راه‌اندازی کرده‌اند. امین‌الحق که از افراد نزدیک به نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان است، این کارخانه را بیش از یک سال پیش تأسیس کرده و اکنون انحصار تولید و فروش مواد منفجره را در دست دارد.
این کارخانه مواد منفجره مورد نیاز معادن زمرد خینچ، سفیدچهر و دشت ریوت را تأمین می‌کند. معدن‌کاران محلی می‌گویند که مجبور به خرید این مواد از کارخانه‌ی مولوی امین‌الحق هستند و اجازه‌ی خریداری مواد از منابع دیگر را ندارند. چندین معدن‌کار در پنجشیر به اطلاعات روز تأیید کرده‌اند که این مقام طالبان با استفاده از این انحصار، کنترل کاملی بر بازار تولید و فروش مواد منفجره اعمال می‌کند.
یکی از باشندگان ولسوالی حصه اول به‌نام محمدسبحان می‌گوید که کارخانه‌ی تولید مواد منفجره در نزدیکی محل زندگی او قرار دارد، اما به مردم بومی اجازه‌ی نزدیک شدن به آن داده نمی‌شود. او توضیح می‌دهد: «حدود ۲۰ نفر از افراد وابسته به مولوی امین‌الحق از این کارخانه محافظت میکنند. آنان لباس‌های محلی به تن دارند، پکول به‌سر می‌گذارند و اغلب مسلح به کلاشینکف هستند. به هیچ‌کس اجازه‌ی نزدیک شدن به کارخانه را نمی‌دهند.»
به‌گفته‌ی سبحان، مواد منفجره‌ی تولیدشده در این کارخانه به شکل پودرهای سیاه‌رنگ است که شباهت زیادی به کودهای کیمیاوی زراعتی دارد. او می‌افزاید: «معدن‌کاران این مواد را در سوراخ‌های ایجادشده در صوف‌های کوه جابه‌جا میکنند. گاهی همین مواد منفجره با حجم اندک، مانند یک گیلاس آب، قادر است تا نیم‌متر از داخل صوف کوه را تخریب کند.»
یک معدن‌کار زمرد در پنجشیر می‌گوید کارخانه‌ی مواد منفجره‌ی متعلق به مولوی امین‌الحق علاوه بر تولید این مواد، فتیله ثانیه‌سوز و پتافی مورد استفاده در انفجارها را نیز به فروش می‌رساند. اما مشخص نیست که این مواد در خود کارخانه تولید می‌شود یا از جاهای دیگر وارد می‌گردد.
About the Author
